Page 255 - XX LAT KLUBU ROTARY LUBLIN - CENTRUM

wojnie – z‑ca dyrektora ds. naukowych w Instytucie Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lu-
blinie; Stefan Karwatowski, oficer II Korpusu PSZ gen. Wł. Andersa we Włoszech; pediatra
Ryszard Marczak; Leopold Pochwatko, po wojnie lekarz w Wojskowym Szpitalu Okręgo-
wym w Lublinie; psychiatra Remigiusz Sławiński, po wojnie był m.in. dyrektorem Szpitala
Psychiatrycznego w Abramowicach. Napisał też historię szpitala wraz z opisem tamtejszego
parku i innych placówek tego typu na Lubelszczyźnie.
Kilkunastu lubelskich harcerzy lekarzy uczestniczyło też w Powstaniu Warszawskim
m.in.: J. Opieńska‑Blauth, członkini Kręgu Instruktorów i Seniorów „Szaniec” w Lublinie;
płk Marek Werner ps. „Ryś”, nauczyciel akademicki – żołnierz batalionu „Sokół”
i oczywiście W. Hartwig. Po akcji „Pod Arsenałem” osobiście leczył m.in. Janka Bytnara
„Rudego”. Po wojnie został m.in. dyrektorem Instytutu Doskonalenia Kadr Lekarskich
w Warszawie.

• Działalność w Szarych Szeregach, w oddziałach partyzanckich groziła śmier-
cią, więzieniem gestapo bądź obozem koncentracyjnym. Po tzw. wyzwoleniu w rę-
kach NKWD i UB stali się „wrogami ludu”…
– Niestety, bardzo wielu harcerzy i ich rodzin spotkał ten tragiczny los: na Zamku Lu-
belskim siedział aresztowany przez UB J. Czarnecki i Jerzy Rachwald. Do stalagu w Mil-
bergu trafiła J. Gajdowska ‑Szachnowska; represjonowany przez UB był W. Hartwig; ka-
townię gestapo w Tomaszowie, później więzienie NKWD przeżył W. Jabłoński; areszto-
waną przez NKWD i zesłaną na Sybir była K. Litwiniuk – po wojnie organizatorka lecznic-
twa otwartego i profilaktyki w Lublinie; obóz koncentracyjny w Buchenwaldzie przebył
Wiesław Lubczyński, członek założyciel Lubelskiego Środowiska Harcerzy; w 1944 aresz-
towany przez UB i skazany na 6 lat więzienia został Zbigniew Matras – po wojnie wieloletni
pracownik pogotowia PKP i szpitala w Abramowicach; do niemieckich stalagów i oflagów,
obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie trafił też W. Mieszkowski‑Odrowąż – po wojnie
lekarz PKP w Bełżcu i Zwierzyńcu. Aresztowana przez NKWD i więziona była też K. Pła-
takis‑Rysak; wielokrotnie aresztowana i przesłuchiwana w siedzibie gestapo „Pod Zegarem”
była Z. Wojciechowska. Podobny los spotkał W. Stefaniak, M. Wernera i innych.

• Czy wśród „żołnierzy wyklętych” też byli harcerze lekarze?
– Było ich wielu, ale ich zasługi; w walce z komunizmem czy pragnienie zemsty za zbrod-
nie UPA nie mogą usprawiedliwiać wszystkich „czynów bojowych”. W przedsionku ko-
ścioła pw. św. Eliasza Proroka, znajdującego się na terenie szpitala im. Bożego Jana przy ul.
Biernackiego w Lublinie – znajdują się dwie tablice epitafijne; jedna poświęcona pamięci
Henryka Dąbskiego (który uratował mi życie w 1962 r.), a druga hm. dr. Mieczysławowi
Pazderskiemu „Szaremu”, d‑cy zgrupowania NSZ, które w czerwcu 1945 r. dokonało
mordu na 196 mieszkańcach wsi Wierzchowiny w pow. krasnostawskim (ofiarami byli głów-
nie starcy, kobiety i dzieci). Dla jednych „bohater”, dla innych zbrodniarz wojenny.

• Ilu harcerzy lekarzy pamięta Druh z okresu powojennego?
– W powojennej historii ZHP mamy bogatą listę harcerzy lekarzy. Wymienię tylko parę
nazwisk: Walerian Berbeć, Janusz Błędowski, Rafał Bojar, Henryk Czechowski, Edward
Gonciarz, dr Andrzej Hasse z Dęblina, Ryszard Jakubowski z Białej Podlaskiej, Waldemar
Kisielewski, prof. Marian Klamut, Czesław Kulesza, Jerzy Wojciech Zamoyski i Maria Kor-
nel.
Pragnę zaznaczyć, że stopnie instruktorskie podharcmistrzów i harcmistrzów zdobywa
dziś wielu studentów Uniwersytetu Medycznego z Lublina, Warszawy, także WAM z Łodzi.
254