Page 81 - XX LAT KLUBU ROTARY LUBLIN - CENTRUM

4 marca 2013 r. Prezydent Stanisław Dąbrowski wygłosił prelekcję pt.

„Bereza Kartuska – czarna plama na honorze II RP”.

Bereza (biał. Бяроза), do 1940 Bereza Kartuska – miasto w południowo-
zachodniej części Białorusi nad rzeką Jasiołdą (dopływ Prypeci), w obwodzie
brzeskim, siedziba rejonu bereskiego, do 1945 r. w Polsce, w województwie pole-
skim, w powiecie prużańskim, 23 tys. mieszkańców (1989). Miejsce gdzie sto-
czono dwie bitwy polsko-radzieckie w 1920 r. Miejsce Odosobnienia w Berezie
Kartuskiej – obóz dla więźniów politycznych w Berezie Kartuskiej istniejący w
latach 1934–1939.
Już wkrótce po powstaniu więzienie w Berezie Kartuskiej było nazywane obo-
zem koncentracyjnym, a po wojnie jego istnienie było wykorzystywane w celach
propagandowych przez komunistów, by wykazać, że przedwojenne rządy sana-
cyjne były „reżimem faszystowskim”. Termin „polski obóz koncentracyjny” na
określenie Berezy chętnie wykorzystywała w swoich publikacjach również polska
propaganda okresu PRL, uzasadniając tym tezę o antydemokratycznym i repre-
syjnym charakterze kapitalistycznego systemu politycznego II Rzeczypospolitej
oraz o dyktatorskich zapędach Józefa Piłsudskiego.
Kilka teraźniejszych, niekomunistycznych, źródeł także uznaje obóz w Berezie
za obóz koncentracyjny m.in. profesor Timothy Snyder z Yale University, Biblio-
teka Kongresu Stanów Zjednoczonych czy polski noblista Czesław Miłosz. Pol-
sko-brytyjski historyk Tadeusz Piotrowski z University of New Hampshire także
nazywa Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej obozem koncentracyjnym,
zastrzegając jednak, iż tworzenie podobnych obozów było normą w tamtych cza-
sach, za przykład podając obozy założone przez Amerykanów dla Japończyków
podczas II wojny światowej czy przez Kanadyjczyków dla Ukraińców podczas I
wojny światowej.
Określenie to pojawiało się także w prorządowej prasie, „Gazeta Polska” (nr
168, 19 VI 1934) w ten sposób opisywała Berezę Kartuską:

Wiemy, co natomiast musi być w Polsce, bo my tak chcemy. Musi być porzą-
dek. Musi być powaga i będzie. Obozy koncentracyjne. Tak. Dlaczego? Dlatego,
że widać owych osiem lat pracy nad wielkością Polski, osiem lat przykładu i
osiem lat osiągnięć, osiem lat krzepnięcia – nie wystarczyło dla wszystkich.

80